Samouczek dla 5-6 latków

Tajemniczy świat dzikich zwierząt występujących na terenie województwa mazowieckiego

 

1.     Łasica

Łasica ma długi, niezwykle gibki tułów, krótkie kończyny o owłosionych stopach, bardzo krótki ogon, niewielką głowę z małymi zaokrąglonymi uszami. Sierść jest krótka, gładka i lśniąca. Latem wierzch ciała i ogon są jednolicie rudobrązowe, a spód ciała jest wyraźnie odgraniczony -biały. Na pysku mogą występować małe białe plamki, a na brzuchu większe -brązowe, których kształt i rozmieszczenie są charakterystyczne dla poszczególnych osobników.

Łasica potrafi biec niosąc upolowaną ofiarę ważącą połowę jej własnej masy.

Jeśli przenosi jajo za duże do uchwycenia pyskiem przytrzymuje je pomiędzy podbródkiem, a pyskiem.

Typowe dla łasicy siedliska to brzegi lasów, pola uprawne, cmentarze, zarośla wśród łąk, parki. Jest aktywna przez całą dobę, ale najbardziej o zmierzchu i świcie. Jest szybka i zwinna, doskonale biega i skacze, w razie potrzeby nieźle pływa, często porusza się skokami.  Kryjówki zakłada pod stosami kamieni, korzeniami, zwalonymi pniami, w zabudowaniach lub norach upolowanych ofiar. Zagrożona częściej reaguje atakiem niż ucieczką, a w chwilach silnego przerażenia może wydzielać cuchnącą woń z gruczołów przyodbytniczych.

 Odżywianie

Łasica jest mięsożercą. Jej pokarm stanowią przede wszystkim gryzonie (norniki, myszy), które ściga wytrwale nawet pod śniegiem lub pod ziemią, w ich własnych norach. Poluje również na krety i ptaki, a większe osobniki również na zające. Oprócz tego zjada owady, żaby, jaszczurki, ryby, jaja ptasie. Te ostatnie potrafi zręcznie nakłuwać i wysysać ich zawartość. Przy dużej ilości pokarmu robi zapasy z gryzoni lub jaj.

 

2.     Jeż

Grzbiet, boki ciała i wierzch głowy pokryte są kolcami o długości 2 -3 cm. Środkowa ich część ma barwę brązową, a podstawa i koniec są żółte. Pysk jeża jest lekko wydłużony i ostro zakończony, uszy niewielkie. Silny podskórny mięsień okrężny umożliwia temu zwierzęciu zwijanie się w kulę i stroszenie kolców.

Występowanie

Jest zwierzęciem szeroko rozprzestrzenionym i licznym, w Polsce chronionym.
U jeża europejskiego obserwuje się dużą odporność na jady zwierzęce (żmii, ropuchy), a także bakteryjne.

 

Tryb życia

Środowiskiem życia jeża europejskiego są skraje lasów o gęstym poszyciu, zarośla, żywopłoty, parki, ogrody i inne miejsca bujnie zarośnięte krzewami, drzewami i roślinnością zielną. Nie unika on terenów zurbanizowanych i często ginie na ruchliwych drogach (na widok nadjeżdżającego samochodu zwija się w obronną kulkę). Jako schronienie służą mu nory, kryjówki pod korzeniami drzew, w stertach chrustu, w szczelinach skalnych. Nory gniazdowe mają na ogół dwa wyjścia. Gniazdo zbudowane jest z trawy, mchu i liści, letnie ma dość niedbałą konstrukcję, zimowe zbudowane jest o wiele bardziej starannie i umieszczone w dobrze wybranym, zacisznym miejscu. Jeż jest zwierzęciem o aktywności zmierzchowej i nocnej. Prowadzi samotny tryb życia. Przed drapieżnikami skutecznie broni się zwijając się w kolczastą kulkę (chroni wrażliwą stronę brzuszną oraz pysk) i strosząc kolce. Zapada w sen zimowy trwający od połowy października do kwietnia. W tym czasie korzysta z zapasów tłuszczu nagromadzonych w organizmie jesienią, a tempo przemiany materii może stać się nawet 100 razy wolniejsze. 

Odżywianie

Podstawę pożywienia jeża stanowi pokarm zwierzęcy. Stanowią go głównie owady i drobne kręgowce (płazy, gady, młode ssaki), a także ślimaki, dżdżownice i padlina. W okresie głodu zjada również rośliny.

 

3.     Dzięcioł duży (lekarz drzew)

Jest najpospolitszym z krajowych dzięciołów. O jego bliskiej obecności informuje nas na ogół odgłos szybkiego bębnienia, pracowitego kucia w drewnie lub ostry głos „kiks”. 

Wygląd
Jest to pstry dzięcioł, czarno-biało-czerwony, z charakterystycznym czarnym krzyżem na białej szyi. Na czarnym grzbiecie widać dwie białe plamy, na potylicy u samca czerwona plama, u obu płci czerwone podogonie. Osobniki młodociane mają czerwoną, czarno obrzeżoną czapeczkę. 

Zasiedla wszelkie typy lasów, chętniej liściaste i mieszane, pojawia się także w parkach, zadrzewieniach śródpolnych oraz w miastach.

Aby skutecznie rozkuć szyszkę lub orzecha dzięcioł duży stosuje „uchwyty”, w postaci np. rozwidlonych gałęzi, w których zakleszcza swój łup; miejsca takie są zwane kuźniami i niekiedy dany ptak używa ulubionej kuźni przez szereg miesięcy, a nawet lat;

Odżywianie
Latem pożywienie tego dzięcioła jest głównie pochodzenia zwierzęcego (korniki, larwy chrząszczy i motyli oraz okazjonalnie jaja i pisklęta innych ptaków), zimą - roślinnego (nasiona sosny, orzechy i jagody).

 

 

4.     Bóbr europejski

Masa ciała ok. 30 kg. Jest to zwierzę o opływowym kształcie ciała, grubym, natłuszczonym futrze i spłaszczonym ogonie pokrytym łuskami. Palce tylnych kończyn połączone są błoną pływną. Głowa jest krótka, pysk tępo zakończony. Niewielkie uszy, a także nozdrza zamykane są płatami skóry, natomiast oczy zaopatrzone są w przezroczyste powieki chroniące je pod wodą. Wielkie, stale rosnące i ścierane siekacze mają z przodu barwę brunatnoczerwoną. Futro jest barwy szarobrązowej, brązowej lub prawie czarnej. Strona brzuszna ma zabarwienie nieco jaśniejsze. 

   Tryb życia

Bóbr jest zwierzęciem ziemnowodnym. Żyje na zalesionych (najchętniej lasy liściaste) brzegach jezior i wolno płynących rzek. Świetnie pływa i nurkuje. Kopie nory w brzegach, z wyjściem pod powierzchnią wody.

Buduje też z gałęzi i mułu tzw. żeremia -nadwodne domki w kształcie kopców, z podwodnym wejściem. Aby zapewnić stabilność poziomu i przepływu wody wznosi w poprzek rzek tamy z kamieni, gałęzi i mułu. Żyje w parach lub w grupach rodzinnych składających się z pary, pozostającej w trwałym związku przez całe życie, i potomstwa. Żeremia mogą być zamieszkiwane przez kilka kolejnych pokoleń. Jest to zwierzę aktywne głównie nocą, ale można je spotkać również w dzień. Zimą nie zapada w sen, jednak przy śnieżnej i mroźnej pogodzie rzadko opuszcza żeremia. Swymi potężnymi siekaczami potrafi odcinać nie tylko gałęzie, ale także ścinać całe drzewa (najchętniej osiki, olchy, wierzby i topole).

Odżywianie

Jest to gryzoń roślinożerny. Żywi się roślinnością wodną, liśćmi, pędami osiki, roślinami zielnymi rosnącymi na brzegu. Zimą jego pokarm stanowią gałązki drzew i krzewów, kora i łyko. Zimowe zapasy (gałęzie i pnie) gromadzi pod wodą.

 

 

5.     Żubr

Jego pokarm stanowią rośliny zielne ( zioła, trawy, liście krzewów leśnych), a zimą głównie gałązki drzew i krzewów, kora i porosty.

Żubr najchętniej zamieszkuje lasy mieszane. Latem wybiera okolice wilgotne, nawet w pobliżu bagien. Zimą woli tereny wyżej położone, suche. Żyje w stadach, najczęściej złożonych z kilku osobników, ale bardzo stare samce i samice prowadzą samotny tryb życia. Każde stadko posiada własne terytorium, do którego zawsze powraca z wędrówek. Żubr lubi kąpiele błotne, tarzanie się w kurzu i czochranie o pnie drzew.

 

6.     Sarny

 Są jednym z gatunków dzikich zwierząt, występujących na naszym terenie. Jako, że są z natury płochliwe i nieufne, często w niekontrolowany sposób wybiegają na ulice, uderzają w ogrodzenia i drzewa,  odnosząc przy tym poważne obrażenia, nierzadko śmiertelne.

Sarny tak łatwo przystosowują się do lokalnych warunków, że trudno jest opisać ich tryb życia. Nie można ich też nazwać zwierzętami nocnymi, gdyż jedynie z powodu ciągłego niepokojenia i prześladowań przestawiają się w dużym stopniu na aktywność nocną.                                           Najczęściej w ciągu dnia sarny robią dłuższe przerwy na odpoczynek, a pozostałą część czasu przeznaczają na żerowanie – starają się przeplatać te czynności, gdyż ich niewielki żwacz nie może pomieścić tyle pożywienia, aby wystarczyło go na cały dzień przeżuwania. Jest to również korzystne dla lepszego przyswojenia pokarmu. Ich zachowania społeczne zmieniają się okresowo: podczas gdy zimą tolerują obecność innych osobników i przebywają w mniejszych bądź większych grupach, wiosną ugrupowania te się rozpadają. Stają się terytorialne, starają się znaleźć jak najlepsze tereny dla wychowu młodych, których bronią przed innymi osobnikami. 

Odżywianie

Są dosyć wybredne pod względem pokarmu. Zawsze poszukują roślin i pędów szczególnie bogatych w składniki odżywcze, unikając w ten sposób trudno strawnego balastu. Lubią świeże źdźbła traw, młode pędy drzewek i krzewów, zboża i lucernę.

 

7.     Orzeł przedni

Wygląd

Dorosły orzeł przedni charakteryzuje się ciemnobrązową, jednolitą barwą upierzenia, którą osiąga dopiero w siódmym roku życia. Młodsze ptaki posiadają jasne plamy na skrzydłach, które zanikają z wiekiem. Samice są większe, bardziej okazałe i piękniej ubarwione, niż samce, co jest charakterystyczny wśród drapieżnych ptaków. Orły przednie posiadają doskonale rozwinięty zmysł wzroku. Długość ciała tych wspaniałych drapieżników waha się od 80 do 100 cm, natomiast masa – w przypadku samic − wynosi około 4,5 kg, z kolei mniejsze samce ważą około 3,5 kilograma. Orły przednie to wielkie i majestatyczne ptaki drapieżne, których rozpiętość skrzydeł sięga nawet 230 cm. Cechą, dzięki której możemy odróżnić orła przedniego od innych ptaków w locie, jest palczaste zakończenie rozpostartych skrzydeł.

Gniazda orłów przednich stanowią schronienie dla wielu gatunków mniejszych ptaków. Dzieje się tak dzięki temu, że co roku są rozbudowywane i ulepszane, stają się więc bardzo stabilne i wśród ich gałęzi drobne ptaki zakładają swoje własne gniazda. Jest to wspaniały przykład na to, że orły przednie nie atakują innych zwierząt bez potrzeby, no chyba, że w celach konsumpcyjnych. Zdarza się także, że jedna para wybudowała kilka gniazd i korzysta z nich wymiennie co kilka lat. Orły przednie to jedne z najsilniejszych i najszybszych ptaków na świecie.
Ze względu na płochliwą naturę, orły przednie zasiedlają trudno dostępne tereny nizinne w sercach lasów czy borów sosnowych. Spotkać je można także w górach – często pod osłoną wysokich szczytów. Jako usytuowanie gniazda, zwanego pieleszem, wybierają wysokie wierzchołki drzew – np. sosen – szczeliny i półki skalne. Materiał budulcowy gniazda stanowią gałęzie, różnorodne krzewinki, środek zaś wyścielony jest trawą. Bywa tak, że para przez wiele lat zamieszkuje jedno gniazdo, które co roku ulepsza i poprawia. Nic więc dziwnego, że gniazda wieloletnich par wyglądają niezwykle okazale. 

 

Odżywianie

Orzeł przedni jest drapieżnikiem, więc jego pożywienie stanowią m.in. lisy, zające, świstaki, kuny, młode sarny, koty domowe, kruki, sowy, myszołowy. Orzeł przedni uznawany jest za najsilniejszego z europejskich orłów − potrafi upolować nawet młodą kozicę górską. Orły przednie wyruszają na łowy o świcie, w odległości ok. 15 km od swojego gniazda. Swoje ofiary dopadają głównie przy ziemi, nacierając na nie w szybkim, pikującym locie.

 

8.     Łoś

Waga dorosłego samca sięga do 800 kg. Samiec ma potężne, łopatowate poroże, którego rozpiętość sięga 160 cm, samica (zwana klępą lub łoszą) jest pozbawiona poroża. Łoś ma budowę potężną i masywną. Pod brodą widoczny jest spory, zwisający fałd skórny. Sierść ma odcień od złocistobrązowego i szarawego do ciemnobrunatnego, niemal czarnego. Nogi są białawe, zaopatrzone w szerokie, rozsuwalne racice. Młode, w odróżnieniu od innych jeleniowatych, mają jednolicie rudobrązową sierść, bez cętek.

W obronie swego potomstwa klępa jest w stanie zabić nawet niedźwiedzia!

Tryb życia
  Ulubionym środowiskiem życia łosia jest las o grząskim gruncie, poprzecinany bagnami i torfowiskami, a także zarośla nadwodne i mokradła. Żyje na ogół pojedynczo lub w małych grupach rodzinnych. Zimą skupia się w stada złożone z samic z młodymi. Jest aktywny zarówno w dzień, jak i w nocy. Porusza się powoli, równym posuwistym krokiem, biega kłusem, nigdy nie galopuje. Charakteryzuje się doskonałym słuchem, ale słabym wzrokiem. Odpowiednia budowa racic pozwala mu przemieszczać się po terenach grząskich i podmokłych. Dobrze też radzi sobie z pływaniem. Rzadko wydaje głos, przeważnie tylko w porze godowej. 

Odżywianie
  Łosie żerują zarówno w dzień, jak i w nocy. Latem ich pokarm stanowią rośliny zielne, roślinność wodna oraz liście i młode pędy drzew i krzewów, przede wszystkim osiki, olchy, wierzby, brzozy i topoli. Wiosennym przysmakiem są rośliny błotne, zwłaszcza kaczeńce. Zimą zwierzęta te zjadają korę i gałązki drzew liściastych, sosny i jałowca

 

9.     Lis

Charakterystyka

Grzbiet przeważnie rdzawoczerwony, spód biały, podobnie jak podbródek i gardło. Wiele odmian barwnych. Puszysty ogon z białym końcem (cecha gatunkowa).

Występowanie

Jego ulubionymi siedliskami są lasy, obfitujące w zakrzewienia obszary trawiaste oraz tereny rolnicze.

Tryb życia
Dzięki ogromnym zdolnościom przystosowawczym rozprzestrzenia się wraz z rozwojem zachodniej cywilizacji. Zimą rzadko kryją się w norach, najczęściej zwijają się w kłębek i pozwalają przykryć się przez śnieg. Dorosłe drapieżniki żyją samotnie, ale nie oznacza to, że zupełnie się izolują. Dzięki sygnałom węchowym zwierzęta utrzymują kontakt z innymi osobnikami i znają dokładnie obszary przez nie zajmowane.

Odżywianie
Jest wszystkożerny i poza zwierzętami zjada tez sporo pożywienia roślinnego. Nadmiar pokarmu ukrywa starannie po śniegiem lub liśćmi.

 

 

10. Dzik

"Dzik jest dziki, dzik jest zły. Dzik ma bardzo ostre kły". I już z tego powodu warto trzymać się jak najdalej od niego. Zwłaszcza jeżeli owym dzikiem jest samica opiekująca się młodymi. W poczuciu zagrożenia jest gotowa zaatakować, a rozpędzone 100 kilogramów i komplet ostrych zębów to nie przelewki. Trudniejsze do sprowokowania do ataku samce mogą być nawet trzykrotnie cięższe. "A kto w lesie widzi dzika, ten na drzewo szybko zmyka" - to dobre rozwiązanie do zastosowania, co oczywiste, w lesie. Jednak dziki, mając wyjątkowego pecha, można spotkać nawet i w środku dnia na terenach podmiejskich, spacerujące i wyrywające ludziom zakupy . Wówczas należy spokojnie się oddalić

Samice dzików są zwane lochami, samce odyńcami, młode w pierwszym roku życia -warchlakami, w drugim -przelatkami, w trzecim -wycinkami. Okres rui zwany jest huczką.

Tryb życia
  Dzik jest mieszkańcem lasów liściastych i mieszanych o wilgotnym podłożu. Dzień spędza w największym gąszczu. Aktywny staje się o zmierzchu. Zdarza się, że podchodzi do osiedli ludzkich i niszczy uprawy. Samice z młodymi tworzą stada, którym przewodzi najczęściej stara samica. Stare samce żyją osobno. W okresie rui dziki skupiają się w duże stada. Zwierzęta te lubią kąpiele w błocie. Działają one chłodząco i pomagają pozbyć się pasożytów. 

Odżywianie
 Dzik zaczyna żerować o zmierzchu. Często w poszukiwaniu pokarmu ryje pyskiem w ściółce leśnej. Jest zwierzęciem wszystkożernym. Jego pokarm stanowią: zielone części roślin, orzechy buczyny, żołędzie, owoce, jagody, grzyby, korzenie, kłącza, ziemniaki, buraki, zboże, a także owady, dżdżownice, pędraki, drobne kręgowce (np. myszy) oraz padlina. 

 

 

11. Wiewiórka

Jest to małe zwierzątko z rzędu gryzoni. Ma uwodzicielskie oczy i puszysty ogon. Jest prawdziwym leśnym akrobatą. Błyskawicznie wspina się po drzewach i płynnie skacze z gałęzi na gałąź. Wiewiórka ma żywy temperament. Odważnie broni swojego terytorium. Żywi się młodymi pędami, korą, orzechami laskowymi, bulwami i czasami jajkami, które podkrada z ptasich gniazd. W pełni lata przygotowuje sobie spiżarnie. Może tam zgromadzić prawie 100 kg produktów, które zakopuje wszędzie po trochu. Będzie je wykopywać podczas zimy, kiedy zdobycie pożywienia stanie się trudne. Swoje gniazdo lokuje w dziupli drzewa, dostatecznie wysoko, żeby zabezpieczyć je przed atakiem swoich wrogów: rysia, lisa i sowy uszatej. Czasami jej gniazdo jest kulą z gałęzi i liści, wyściełaną mchem i piórkami. Na wolności żyją 5 lat.

 

 

12. Żmija zygzakowata

 Jedyny jadowity gad w Polsce, żmija zygzakowata zamieszkuje praktycznie cały kraj. Jedyne, co jej przeszkadza, to wysokość. Zwykle żmije nie zapuszczają się powyżej 2.000 m n.p.m., bytują na skrajach lasów, polanach i łąkach. Mają nie więcej niż metr długości, ciało koloru brązowego z charakterystyczną wstęgą - ciemnoszarym zygzakiem - na grzbiecie. Żywią się małymi ssakami i gryzoniami. Człowieka nie atakują, chyba że bardzo o to poprosi. Wówczas ukąszenie może być nawet śmiertelne - narażeni są, jak zwykle, najmłodsi i najstarsi. Odpowiednio szybko podana antytoksyna niweluje jednak skutki działania jadu żmii.

 

Żmija zygzakowata jest jedynym występującym w Polsce jadowitym wężem. Warto jednak zaznaczyć, że bardzo rzadko atakuje człowieka za pomocą zębów jadowych, robi to bowiem tylko w sytuacji, kiedy nie ma dokąd uciec, na przykład gdy zostanie nagle nadepnięta. Jest to więc typowa reakcja obronna. Dodatkowo, jeśli już dojdzie do ukąszenia, nie stanowi ono śmiertelnego zagrożenia dla dorosłego i zdrowego człowieka, jednak zawsze należy w takim wypadku udać się niezwłocznie do lekarza, szczególnie dotyczy to alergików oraz dzieci i osób starszych. Zawsze konieczne jest podanie surowicy. Warto także uważać podczas pieszych wędrówek górskich i leśnych, unikać zarośli i trzymać się wyznaczonych szlaków oraz patrzeć pod nogi, wtedy najłatwiej jest uniknąć ugryzienia. Poza tym, wśród wszystkich jadowitych węży występujących na świecie, jad żmii zygzakowatej jest najmniej szkodliwy.

Środowisko i tryb życia

Żmija zygzakowata jest najbardziej aktywna w nocy. Za dnia może jednak przebywać w dobrze nasłonecznionych miejscach, jest bowiem zwierzęciem ciepłolubnym. Bytuje w lasach, szczególnie wśród gęstych krzewów i zarośli, a także na polanach. Bezpieczną ostoją są dla niej także wrzosowiska. Ten wąż występuje również w górach, gdzie przebywa najczęściej w stosach kamieni i drewna oraz we wspomnianych wcześniej zaroślach. W październiku osobniki tworzą większe skupiska i rozpoczynają okres zimowania, który kończy się u schyłku marca.

Odżywianie
Żmija zygzakowata żywi się gryzoniami, jaszczurkami oraz żabami, uprzednio kąsa je, przez co zęby jadowe wtłaczają do ich organizmów zabójcze dla tych zwierząt toksyny. Ponieważ odżywia się gryzoniami, żmija ta jest, mimo wszystko, zwierzęciem pożytecznym, gdyż reguluje populację gryzoni i zapobiega jej nadmiernemu rozmnożeniu, co oznaczałoby szkody w ludzkich gospodarstwach i uprawach.

 

13. Kuna

Wygląd

Kuna leśna odznacza się zgrabną, wysmukłą sylwetką o wydłużonym tułowiu, krótkich kończynach i długim, puszystym ogonie. Ma wąską głowę z dużymi, zaokrąglonymi uszami , stosunkowo dużymi oczami, wydłużonym pyskiem i czarnym nosem. Sierść, gęsta i błyszcząca, ma barwę rudobrązową, najciemniejszą na głowie, ogonie i kończynach. Boki są jaśniejsze od reszty ciała, a na szyi widnieje kremowa lub żółtopomarańczowa  łata, która u niektórych osobników sięga aż pomiędzy przednie łapy. W lecie sierść jest ciemniejsza, a ogon cieńszy.
  

Tryb życia

Ulubionym biotopem tej kuny są stare drzewostany z dziuplastymi drzewami. Raczej unika sąsiedztwa ludzi. Jest aktywna głównie w nocy. Bardzo zwinnie i szybko porusza się po drzewach, potrafi wykonywać czterometrowe skoki z drzewa na drzewo. Jednak wędruje i poluje głównie na ziemi. Część osobników poza okresem lęgowym jest koczująca, ale inne posiadają swoje terytoria o powierzchni od 10 do 25 km2 . Kuna leśna zakłada kryjówki w wysoko położonych dziuplach, gniazdach ptaków drapieżnych, gniazdach wiewiórek, szczelinach skalnych. Zimą nie zapada w sen, ale przy wyjątkowo niesprzyjającej pogodzie może nie opuszczać kryjówki przez kilka dni. 

Odżywianie

Gatunek ten odżywia się pokarmami zarówno zwierzęcymi, jak i roślinnymi. Najważniejszym składnikiem jej diety są drobne ssaki -wiewiórki, dzikie króliki, zające, ryjówki, norniki itp., ptaki oraz owoce. Zjada również ptasie jaja, owady, płazy, gady, grzyby, miód i padlinę. Poluje samotnie.

 

14. Kret

Wygląd

Ciało ma kształt walcowaty, pysk jest wydłużony w spiczasty ryjek, głowa mała, szyja nie jest wyodrębniona. Kończyny są krótkie, przednie, zaopatrzone w szerokie i silne dłonie zwrócone na zewnątrz, zakończone są szpadlowatymi pazurami. Bardzo małe oczy ukryte w futrze potrafią jedynie rozpoznawać natężenie światła. Uszy nie posiadają małżowin. Futro jest krótkie, gęste i aksamitne, nieprzepuszczające wody i ziemi. Może ono układać się w dowolnym kierunku, nie stawia więc oporu przy poruszaniu się w tunelach, zarówno do przodu, jak i do tyłu. Najczęściej ubarwienie jest czarne lub grafitowe, ale zdarzają się osobniki łaciate, cynamonowe, białe, kremowe lub złociste. Strona brzuszna jest nieco jaśniejsza.

 

 Tryb życia

Kret większość życia spędza pod ziemią, gdzie kopie długie, kręte, rozgałęzione chodniki. Opuszcza je tylko, żeby zebrać źdźbła traw i opadłe liście na wyściółkę do gniazda, lub w sytuacji, kiedy zostanie przegoniony z własnego terytorium przez silniejszego osobnika. Podziemne budowle kreta dzielą się na część łowiecką i część mieszkalną. Tą pierwszą stanowią chodniki łowne, do których wpadają bezkręgowce. W części mieszkalnej centralny punkt stanowi komora z kulistym gniazdem wysłanym mchem, trawą, korzonkami i liśćmi. Podczas kopania kret co jakiś czas wypycha wygrzebaną ziemię na powierzchnię, tworząc tzw. kretowiska. Potrafi kopać z prędkością 13 m na godzinę. Latem chodniki usytuowane są płycej (10 -40 cm), zimą głębiej. Kret nie zapada w sen zimowy.
  Najsłabiej rozwiniętym zmysłem tego zwierzęcia jest wzrok, natomiast słuch i węch są wykształcone znakomicie. 
  

Odżywianie

Pokarm kreta stanowią dżdżownice, larwy owadów, chrząszcze, czasami ślimaki i drobne kręgowce (jaszczurki, węże, małe ptaki, myszy), które przypadkiem wpadły do tunelu. Na zimę kret gromadzi zapasy składające się przede wszystkim z żywych dżdżownic, unieruchomionych przez nakłucie zębem segmentu głowowego.
  

15. Borsuk

       Atutem borsuka jest przede wszystkim bardzo dobrze rozwinięty zmysł węchu. Dlatego jeżeli nie zwietrzy on człowieka, to potrafi podejść bardzo blisko, ocierając się niemal o obserwatora. Borsuk dobrze również słyszy, natomiast jeśli chodzi o zmysł wzroku, to jest on już znacznie słabszy. Przy czym podobno borsuki nie rozróżniają barw. Tak jak w przypadku wielu innych ssaków, reaguje bardziej na ruch niż na nieruchome obiekty. Wiedzie życie nocne, a w dzień śpi w norze. Najczęściej opuszcza norę już po zachodzie [borsuk schodzący do nory] słońca, a powraca przed wschodem. W okresie letnim wydłuża swoją aktywność i wtedy jest najłatwiej spotkać go przy dziennym świetle. W bardzo spokojnej okolicy opuszcza niekiedy norę w dzień, by zażyć kąpieli słonecznej. Na ogół porusza się dość powoli, kolebiąc się na boki i węsząc. Jednakże w razie niebezpieczeństwa albo podczas zabawy potrafi być bardzo szybki i zwinny, co jest typowe dla przedstawicieli rodziny łasicowatych. Jesienią przygotowując się do zimy, gromadzi zapasy tłuszczu. Zimą, pomimo znacznie ograniczonej aktywności, nie zapada w typowy sen zimowy. Wychodzi również od czasu do czasu z nory, by zaspokoić głód i pragnienie. Jako zwierzę bardzo czyste, przeprowadza długą i dokładną „toaletę” ciała. Szczególnie w okresie zintensyfikowanego rodzinnego życia - czyli latem - wydaje rozmaite dźwięki. 

Odżywianie
      Borsuk jest wszystkożerny. Zjada w zasadzie urozmaicony pokarm roślinny, jak i drobne zwierzęta - głównie owady, ślimaki, gryzonie i płazy, jak również marchew, buraki, wszelkie owoce i jagody. Zjada także młode króliki, zające, ptaki i jaja ptasie.. Nie pogardza także padliną. Lubi wygrzebywać gniazda trzmieli i os, zjadając słodką woszczyznę i larwy. Jak wykazały obserwacje i badania, ulubionym jednak pokarmem są dżdżownice. Podczas poszukiwania pokarmu pomrukuje i sapie. Porusza się po ulubionych ścieżkach, a gdy napotka innego borsuka, nie atakuje go. Członkowie rodziny rozpoznają się bez problemu po zapachu.

      W okolicy odbytu borsuk ma gruczoł zapachowy. 
      Borsuk na ogół ma łagodne usposobienie, ale jeśli jest ranny, czasami atakuje człowieka dość natarczywie. 

     Szczecina borsuka używana jest do wyrobu delikatnych pędzli do golenia. Wyprawiona skóra stanowi trofeum, np. jako dywanik na podłogę.

 

16. Wydra

To doskonale pływający i nurkujący ssak z rodziny łasicowatych o wesołym usposobieniu (jest skora do zabawy), zagrożony wyginięciem. Ma charakterystyczny opływowy kształt ciała, sierść jest natłuszczana wydzieliną gruczołów łojowych. Palce stóp ma połączone błoną pławną. Włosie jest lśniące, brązowe na grzbiecie, jaśniejsze od strony brzusznej. Gdy zwierzę nurkuje, specjalne fałdy skórne zatykają nozdrza i otwory słuchowe. Głowa jest mała, podobnie oczy.

Zjada głównie ryby (50-98% pokarmu), ale także drobne ssaki, ptaki, żaby, owady, dżdżownice i mięczaki.

Wydra może przebywać pod wodą do 8 minut. Zimą wydra szuka przerębli w lodzie. Poluje wieczorem.

Wydra pływa tak szybko, że nie ma problemu z dogonieniem każdej ryby

 

17. Zaskroniec

W Polsce jest dość pospolity i można go spotkać najczęściej w niedalekiej odległości od zbiorników wodnych. Obecny na terenie całego kraju.

Tryb życia i zachowanie

Preferuje środowiska w pobliżu zbiorników wodnych. Świetnie pływa i nurkuje. Zimuje gromadnie w różnych zakamarkach. Jest aktywny za dnia. Aktywnie poluje na zdobycz, którą chwyta zębami. Nie oplata się wokół zdobyczy.

Pożywienie

Żywi się głównie płazami. Zjada te gatunki płazów, które są w danej okolicy najbardziej liczne. Tylko grzebiuszka ziemna nie stanowi z płazów rodzimych pokarmu tego węża. Rzadko zjada też ryby i jaszczurki. Nie poluje na kijanki.

 

 

18. Jaszczurka zwyczajna

Tryb życia i zachowanie

Zamieszkuje gł. Suche obszary, piach, kamieniste mury, pola uprawne, sady, kamieniołomy. Gatunek ciepłolubny o aktywności dziennej. Nic spędza w kryjówkach. Schwytana zwinka odrzuca ogon i ucieka. Jest to niezwykle zwinny i szybki gad.

Pożywienie

Aktywnie poluje za pokarmem. Zjada pająki, owady i ślimaki.

 

19. Padalec

Padalec to zupełnie wyjątkowe zwierzę, często mylone z wężem. Tymczasem jest to niegroźna, beznoga jaszczurka żywiąca się owadami i ich larwami, dżdżownicami i bezskorupowymi ślimakami. Padalce występują w całej Europie na terenach leśnych, a także na łąkach lub w ogrodach. Mają długie, walcowate ciało pokryte łuskami, zazwyczaj w różnych odcieniach brązu.

W odróżnieniu od węży posiadają otwory uszne i ruchome powieki. Na terenie naszego kraju podlegają całkowitej ochronie. Małe padalce rodzą się w przeźroczystych osłonkach, które opuszczają zaraz po urodzeniu. Dlatego też mówi się o nich, iż są jajożyworodne. Na zimę szukają sobie schronienia w norkach, stertach liści i gałązek lub w spróchniałych pniach drzew.

W razie niebezpieczeństwa padalec, tak jak większość jaszczurek, może odrzucić swój ogon, aby zmylić przeciwnika. Nowy ogonek wprawdzie odrasta, ale jest zawsze nieco krótszy. Pamiętajcie, że padalce są dla człowieka zupełnie niegroźne, więc przyjrzyjcie się im uważnie i nie mylcie ich z jadowitą żmiją zygzakowatą.

 

20.  Nietoperz (Nocek rudy)

Tryb życia

Nietoperz ten najchętniej osiedla się w pobliżu wody. Latem jego kryjówki mieszczą się w dziuplach, szczelinach, na strychach, pod mostami, a nawet w gniazdach jaskółek brzegówek. Zazwyczaj tworzy niewielkie kolonie. W sen zimowy zapada pod koniec października i trwa on do początku marca. Zimę spędza przeważnie w rożnego rodzaju fortyfikacjach, piwnicach i podziemiach wybudowanych przez człowieka, w jaskiniach mniej liczny.  Zimuje pojedynczo lub w koloniach tworzonych często wraz z innymi gatunkami nietoperzy.  Jego lot jest szybki, o nieregularnej linii.

Odżywianie

Nocek rudy wyrusza na żer wkrótce po zachodzie słońca. Poluje najczęściej nad wodami, czasami w dużej odległości od kryjówki. Z łowów wraca o świcie. Pokarm chwyta w locie. Stanowią go przede wszystkim komary i jętki, ale także inne owady, a bywa, że małe rybki lub skorupiaki. 

 

21. Żaba

Charakterystyka

Najpospolitsza krajowa żaba zielona, spotykana nad wszelkimi zbiornikami wodnymi.

Wygląd

Średniej wielkości, smukła żaba silnie związana z wodą. Podobna do pozostałych gatunków z grupy  „żab zielonych”, przeważnie jest zielona z licznymi, czarnymi, okrągłymi plamami na grzbiecie i po bokach ciała. Wzdłuż grzbietu biegnie jaśniejsza pręga, spód ciała jaśniejszy przeważnie biały z ciemniejszymi plamkami. Niekiedy spotykane są osobniki bez ciemnych plam na grzbiecie, znacznie rzadziej takie o ubarwieniu żółtym, niebieskim lub brunatnym. Samce są nieznacznie mniejsze od samic. Co ciekawe żaba wodna jest naturalną hybrydą, powstałą z krzyżowania pozostałych gatunków żab wodnych (czyli żaby śmieszki z żaba jeziorową). Proces ten zachodzi od kilku milionów lat, a na wielu terenach żaba ta jest znacznie liczniejsza niż formy wyjściowe. 

Środowisko i tryb życia

Żaba wodna zamieszkuje wszelkie wody stojące i wolnopłynące, najczęściej spotykana nad brzegami oraz w płytkim, przybrzeżnym pasie wód porośniętym roślinnością wodną i nadbrzeżna. Z uwagi na dużą odporność na zanieczyszczenia wody, może występować nawet w niewielkich, silnie zanieczyszczonych stawach. Preferuje jednak płytkie jeziora o różnej wielkości a także starorzecza, rozlewiska. Jest aktywna w ciągu dnia, zimuje na dnie większych zbiorników wodnych. 

 

22. Popielica szara

Popielice są typowo nadrzewnymi gryzoniami. Silnie związane są z starymi lasami liściastymi i mieszanymi, unika monokultur iglastych. Zamieszkuje głównie lasy z dominacją buka i dębu. Czasem spotykana jest w ogrodach, sadach i starych parkach. 

Tryb życia

Prowadzi nocny tryb życia. Większość czasu spędza na drzewie, sporadycznie porusza się po ziemi. W okresie wiosenno-jesiennym korzysta z kilku nadziemnych kryjówek. W zimie zapada w sen zimowy (hibernacje) trwający nawet do 9 miesięcy. Przerwę w aktywności spędza pod ziemią. Zagrożeniem dla popielicy są ptaki (m. in. płomykówka, orzeł przedni) i ssak i drapieżne (m. in. kuna leśna, kuna domowa), koty domowe, a także utrata siedlisk.

Odżywianie

Popielica w głównej mierze jest roślinożerna. W jej diecie znaleźć można: owoce drzew i krzewów, z dominacją orzeszków bukowych, a także liście, korę, pąki i kwiaty. Rzadziej pożywia się zwierzętami bezkręgowymi (owadami, pajęczakami, mięczakami) oraz kręgowcami (ptakami ich pisklętami i jajami). 

 

 

23. Zając szarak

Tryb życia

Jako zwierzę pochodzenia stepowego, zając szarak osiedla się na terenach otwartych, w tym rolniczych. Unika dużych i zwartych lasów, ale można go spotkać w młodnikach, zagajnikach i na obrzeżach lasów. Poza okresem rui prowadzi samotny tryb życia. Nie kopie nor, czasami tylko wygrzebuje dołek i wyściela go trawami, a na ogół chroni się w płytkich kotlinkach i pod krzewami. Największą aktywność wykazuje o zmierzchu. W obliczu zagrożenia nieruchomo przywiera do ziemi w zagłębieniu terenu lub rzuca się do ucieczki. Biega szybko, długimi skokami.

 

  

Odżywianie

Jest to gatunek roślinożerny. Odżywia się roślinami zielnymi, liśćmi, trawami, młodymi pędami krzewów, warzywami (pietruszka) z pół uprawnych i ogrodów. Jesienią zjada najwięcej roślin oleistych i oziminy. W zimie obgryza korę z młodych drzewek.

 

24.   Kot domowy

Tryb życia

Koty spotykane są wszędzie tam, gdzie na stałe żyją ludzie. Zwykle przebywają w pobliżu osad ludzkich, rzadziej oddalają się na znaczne odległości. Gatunek terytorialny, znaczy teren moczem oraz poprzez pocieranie ciała. Żyje w koloniach bądź pojedynczo. Koty udomowione dożywają do 15-20 lat, zdziczałe żyją znaczniej krócej, 2-8 lat. 

Odżywianie

Gatunek mięsożerny. Żywi się drobnymi kręgowcami (ssakami, ptakami, rybami) oraz bezkręgowcami (owadami), a także odpadkami spożywczymi. Dodatkowo dieta wzbogacana jest o pokarm roślinny. Pożywienie zdobywa polując. Przyczynia się do znacznego zmniejszenie liczebności drobnych zwierząt, zwłaszcza ptaków. 

 

25.Derkacz

W Polsce spotykany nielicznie w całym kraju. 
Derkacz nie jest tak mocno związany z wodą, jak pozostałe chruściele. Chętnie gniazduje na podmokłych łąkach z wysoką roślinnością, polach uprawnych, terenach półotwartych z kępami krzewów. 

Pokarm
Ptak ten żywi się bezkręgowcami (owady, mięczaki, pajęczaki), jak również kręgowcami wodnymi (żaby). W jego diecie nie brakuje również pokarmu roślinnego pod postacią nasion traw i części zielonych roślin.

 

 

26. Szczur wędrowny

Szczury roznoszą bardzo niebezpieczne dla człowieka choroby zakaźne, jak np. dżuma, czy tyfus. W dziejach ludzkości w wyniku chorób przenoszonych przez szczura wędrownego zginęło więcej  osób niż we wszystkich wojnach razem.

Tryb życia

Środowiskiem życia tego szczura są osiedla ludzkie. Najczęściej można go spotkać w magazynach produktów żywnościowych, spichlerzach, rzeźniach, stajniach, piwnicach, śmietnikach. Chętnie też trzyma się brzegów zanieczyszczonych zbiorników wodnych, ścieków, a także sieci kanalizacyjnych. Unika terenów suchych. Nory zakłada pod podłogami, między workami i skrzyniami, w rurach kanalizacyjnych. Na terenach niezabudowanych wykopuje w ziemi nory składające się z rozgałęzionych tuneli, oddzielnych komór do spania i do przechowywania zapasów oraz zaopatrzonych w kilka wejść. Tworzy dobrze zorganizowane grupy rodzinne, które zaciekle bronią swego terytorium przed obcymi szczurami. Na terenach niezamieszkanych zbiera się w kolonie mogące liczy 200 osobników. W dzień przesypia w kryjówkach ok. 13 godzin, aktywność przejawia głównie o zmierzchu i w nocy. Dobrze i chętnie pływa.
  

Odżywianie

Szczur wędrowny jest wszystkożerny, ale ważną rolę w jego jadłospisie odgrywa pokarm zwierzęcy. Zjada owady, małe ptaki, jaja, ryby, padlinę, ale w stadzie potrafi atakować stworzenia dużo większe od siebie, np. króliki, prosięta, a nawet dzieci. Oprócz tego żywi się nasionami, owocami, warzywami, odpadkami, karmą dla bydła.

 

 

27.   Wilk

Wilki prowadzą koczowniczy tryb życia. Ich naturalnym biotopem są obszary leśne (nizinne i górskie) oraz stepy. Są zwierzętami stadnymi, chociaż spotyka się również wilki samotniki. W stadzie istnieje ściśle określona hierarchia. Przewodzą mu samiec i samica „alfa”. Jeśli zabraknie któregoś z przewodników jest on zastępowany przez osobnika, który stoi najwyżej wśród pozostałych osobników. Ustalanie hierarchii na ogół odbywa się bez walki. Wilki znaczą teren zapachem, ale również sygnałami głosowymi (wycie). Wycie ma także duże znaczenie w czasie wędrówek - pomaga utrzymać kontakt między sobą. 

Odżywianie
Głównym pokarmem wilków są ssaki kopytne. Na większe gatunki (łoś, dzik itp.) polują one zazwyczaj w stadzie. Ofiarą samotnego wilka może być np. mała sarna lub owca. Jednak drapieżniki te zjadają także padlinę oraz drobne ssaki, ptaki, ryby, żaby, owady, a nawet owoce. Na jeden posiłek wilk spożywa do 10 kg mięsa.

 

 

28. Mysz polna

Tryb życia

Jest to mysz aktywna przez całą dobę i częściej żeruje w dzień niż inne spokrewnione z nią gatunki. Słabo skacze czy wspina się. Żyje w płytkich i słabo rozgałęzionych norach, które sama kopie. Na okres zimy przenosi się do stogów zboża, stodół, a także kopców ziemniaków i buraków. Może wtedy wyrządzić w nich duże szkody. 

Odżywianie

Mysz polna jest wszystkożerna. Jej pokarm stanowią  nasiona, jagody i w znacznym stopniu owady. Żeruje prawie wyłącznie w dzień.

 

 

29. Ryjówka aksamitna

Tryb życia

Gatunek ten żyje w bardzo różnorodnych środowiskach, zarówno otwartych, jak i zadrzewionych. Preferuje jednak wilgotne lasy, łąki, torfowiska, zarośla nadrzeczne. Spotkać ją można także w ogrodach, starych parkach, żywopłotach, zadrzewieniach śródpolnych, w pobliżu osiedli ludzkich. Prowadzi samotny tryb życia, jest agresywna wobec osobników swojego gatunku. Broni terytorium, patroluje je i znakuje zapachowo. Gniazda buduje w opuszczonych mysich norach, norach wykopanych przez nią samą, w rozpadlinach, kępach traw. Jej  największa aktywność przypada na porę nocną, ale w zasadzie żeruje przez całą dobę. Porusza się głównie po powierzchni ziemi, w razie potrzeby nieźle pływa, słabo się wspina.

Odżywianie

Niesamowicie szybkie tempo przemiany materii zmusza ryjówkę do ciągłego żerowania. 90 % jej pokarmu stanowią owady. Oprócz nich zjada dżdżownice, wije, ślimaki, pająki, małe żabki, a nawet drobne, młode ssaki. W okresach głodu dietę wzbogaca pokarmem roślinnym (nasiona drzew).

 

30. Nornik zwyczajny

Tryb życia

Ulubionym środowiskiem życia tego gryzonia są pola uprawne i suche łąki. Można go też spotkać w ogrodach, zapuszczonych sadach i na brzegach lasów. Wyraźnie preferuje tereny suche. Żyje w koloniach mieszkających w rozbudowanych systemach nor, które są płytkie i posiadają wiele otworów wejściowych. W norach na głębokości od 5 do 40 cm znajdują się gniazda zbudowane z traw. Spotyka się gniazda naziemne umieszczone pod stogami lub pokrywą śniegu. Nornik zwyczajny jest aktywny przez całą dobę, ale szczególnie przed zachodem i wschodem słońca. Nie zapada w sen zimowy. 
  

Odżywianie

Nornik zwyczajny odżywia się zielonymi częściami traw i ziół, ziarnami, podziemnymi częściami roślin i bezkręgowcami. Jego ulubionym pokarmem są rośliny motylkowe. Na zimę gromadzi zapasy w ślepych odcinkach korytarzy. Składają się one z  bulw, kłączy, korzeni i nasion i mogą osiągać wagę 3 kg.